Talefridom som passar meg

Arild BjørkKommenter innlegget

Det måtte berre koma. Elon Musk, ein person som har gitt seg ut for å vere ein som held talefridom høgt, viser sitt sanne eg: Talefridom er det som passar meg. På Twitter var det ein konto med namnet ElonJet som nytta open, offentleg informasjon til å poste om rørslene til Elon Musk sitt privatfly. I dag vart kontoen suspendert for brot på Twitter sine retningsliner.

Den 7. november i år påstod Elon Musk at han ikkje skulle suspendere kontoen, sjølv om han meinte at informasjonen på kontoen utgjorde ein risiko for den personlege tryggleiken hans:

La oss ta ein titt på reglane til Twitter. Et trur eg har funne kva for ein regel Elon han har valt å dekke seg bak: https://help.twitter.com/en/rules-and-policies/personal-information

Sharing someone’s private information:

Sharing someone’s private information online without their permission, sometimes called doxxing, is a breach of their privacy and of the Twitter Rules. Sharing private information can pose serious safety and security risks for those affected and can lead to physical, emotional, and financial hardship.

Problemet er at informasjon om flyet si reise ikkje er personleg informasjon. Det er informasjon som er knytt til flyet – ein ting – og er åpen offentleg informasjon. Har du kallesignalet til eit fly kan du finne ut kor det er.

Eg trur du skal halde deg til å bygge bilar, Elon. Ikkje prøv deg meir på eit så komplekst tema som talefridom.

https://mastodon.social/@elonjet

Apple skrinlegg CSAM

Arild BjørkKommenter innlegget

Vegen til helvete i brulagt med dei beste intensjonar, heiter det. Sommaren 2021 lanserte Apple planane om å legge til rette for å skanne etter CSAM (Child Sexual Abuse Material) i dine data. Det var fleire enn meg som var i harnisk over dette. Gjerne les deg opp på det eg har posta tidlegare:

Det er ikkje det at eg forsvarer dei som sit på slikt materale. Men åpnar ein slusene for skanning etter noko, er det fort at det breier om seg og det blir krav om å skanne etter det eine, det andre, tredje osv. Ha på minne at det ein person kallar terrorist kan vere ein anna sin fridomskjempar. Vi grensar til eit stort land som ikkje lenger er fritt, men under jarnhand.

Det er med stor glede eg ser Apple skrinlegg sine planar. Apple skal ha ros for å ha innsett at dette vart feil og gjorde det einaste rette.

I tillegg kjem Apple til å auke personvernet ved at dei tilbyr ende-til-ende-kryptering av dine iCloud-data (Advanced Data Protection for iCloud). Om litt kan du slå det på og Apple vil ikkje lenger kunne få tilgang til dine data om dei vil. Berre hugs å ta vare på krypteringsnøkkelen, uten den får heller ikkje du tilgang til dine data.

Microsoft Edge sikrast?

Arild BjørkKommenter innlegget

Dei ulike nettlesarane har funksjonalitet for å lagre passord. Kor godt sikra passorda er, om nokon skulle ta over nettlesaren medan du er borte frå maskina, er varierande. Eg sjekka dei mest populære nettlesarane og kom til at Microsoft Edge må vere den beste til å sikre passord lagra i nettlesaren.

Innstillinga finn du under Innstillinger – Profiler – Passord – Autofyll passord. Her kan du stille inn at du blir bedt om ditt Windows-passord, kvar gong, før nettlesaren fyller ut det lagra passord for nettstaden. 

Har du sett opp Windows Hello, kan du smile til kamera eller legge fingeren på fingeravtrykkleseren. Først når maskina kjenner deg att blir passordet til nettstaden fylt inn.

PS! Lista over alle passord lagra i nettlesaren er òg sikra tilsvarande!

Plassering av @ på norsk MacBook-tastaturet

Arild BjørkKommenter innlegget

Som innbarka Windows-brukar er det ein ting eg går på gang på gang:

  • På eit norsk MacBook-tastatur er krøllalfa/@ plassert til høgre for Æ.
  • På ein Windows-PC trykker du Alt Gr saman med 2.

Eg har ikkje tal på ganger eg har trykt høgre Option-tasten saman med 2 og fått ™. Det merkelege er at @ på eit svensk MacBook-tastatur er plassert på Option-tasten saman med 2.

™ har eg ikkje bruk for. Eg jobbar meg gjennom innstillingane i MacOS og Microsoft Office og legg inn at dersom eg skriv ™ skal tegnet erstattast med @. Det er ikkje alle stadar innstillingen i MacOS passer på, f.eks. når eg skriv dette innlegget. Men eg satsar på at eg skal kunne få justert dei programma eg nyttar slik at avstanden mellom Windows- og MacOS-brukaren i meg blir mindre.

Feilsortering i e-postprogram

Arild BjørkKommenter innlegget

I helga såg eg på å flytte e-postane mine til ein anna leverandør. Overføring kan skje på fleire måtar.

Ein kan koble opp kontoane i same e-postprogrammet og dra alle e-postane mellom dei korresponderande mappene i kontoane. Dette må ein gjere for e-postane som ligg i mappa «Sent» eller tilsvarande.

For innboksen kan ein gjere det same, men for deler av e-postane testa eg alternativ med å få henta over alle e-post i bakgrunn av den nye tenesta. Eg la inn oppsettet for den gamle tenesta hos den nye leverandøren. Over tid vart resterande e-postar henta over. Ulempa med å gjere det på denne måten, ser eg i ettertid, er at e-posten får eit nytt tidsstempel for mottak.

Mange e-postprogram på PC, Mac, nettbrett og telefon legg til grunn som standard eller fast at sortering av e-post vert gjort etter tidspunktet for mottak. Med eit nytt tidsstempel blir det rot. Når deg gjeld e-postprogramma, med unntaket av Outlook på PC, kan ein ikkje endre sorteringa etter ulike tidsstempel. Her er eg/du låst til å akseptere at ein sorterer for tidspunktet for mottak.

I Outlook må du inn på visningsinnstillingane å gjere endringa tidspunkt frå mottak til sendt. Grensesnittet for nettlesaren på e-posttenesta kan konfigurerast til sortering av e-post etter tidspunktet dei er sendt.

Under ser du sorteringa i webgrensesnittet til venstre og sorteringa i e-postprogrammet Mail i MacOS. Tilsvarande sortering som sistnemnde har du også i Outlook for MacOS samt Mail og Outlook på iOS. Eg har ikkje greidd å finne noko måte å endre sorteringa til eit anna tidsstempel/sendt.

Sortert etter sendt
Sortert etter tidspunktet sendt
Sortert etter tidspunktet motteke

MacBook Pro 14″ – lyd

Arild BjørkKommenter innlegget

Mine øyre likar godt den nøytrale Sennheiser-lyden. Mange personar, profesjonelle testarar som privatpersonar, skryte voldsomt av lyden til MacBook Pro 14″. Ja, det virkar som om dei til tider er heilt frelst.

Lyd er det meir enn nok av. Høgtalarene er bra, men det blir noko boksete lyd når ein prøver å auke nedre del av lydbilete. Ingen greier magisk å få eit stivt aluminiumschassi, med begrensa plass, til å lyde som eit hifi-anlegg. Det er berre naturstridig.

Poengmessig gir eg lyden 7 av 10. Eg har høyrt betre og meir balansert lyd frå andre maskiner.

Windows-endring påvirka Syncthing

Arild BjørkKommenter innlegget

Eg har dei siste åra hatt ein liten Intel NUC ståande og køyre mellom anna Syncthing. Det er ei privat filsynkroniseringteneste a la Dropbox. Intel NUC fungerer som «navet» for synkroniseringa mellom alle maskiner.

Syncthing for Windows består av ei programvarefil (syncthing.exe) som du kan legge ein snarveg til i oppstartsmappa i Start-menyen i Windows. I snarvegen kan du legge til -no-console, bakom syncthing.exe, for sleppe at det sprett opp eit vindauga med programmet køyrande. Vindauga inneheld berre teknisk statusinformasjon og har ingen/liten praktisk nytte for deg.

I sommar 2022 har Windows 11 og 10 gått gjennom ei oppdatering som medfører ei fornying av konsollhandteringa. Brått byrja vindauge å sprette opp med syncthing.exe køyrande. Etter litt hjelp frå miljøet rundt Syncthing vart eg peika i rett retning:

  • Høgreklikk på snarvegen til syncthing.exe
  • Klikk på fana Alternativer
  • Kryss av for Bruk eldre konsoll (krever omstart, påvirker alle konseller)

MacBook, 16 GB interminne er minimum

Arild BjørkKommenter innlegget

Eg har lenge hatt lyst til å kjøpe meg ein MacBook. Ikkje det at eg har spesielt bruk for det, men meir at eg er nysjerrig på dette økosystemet. Eg har testa både iOS og Android på telefon og nettbrett. Apple teke sigeren med klar margin. Med fagfelt innafor informasjonstryggleik, må eg sei at den oppfølginga ein får når ein kjøper eit nettbrett eller telefon frå Apple er tipp topp. Ein får årevis med oppdateringar, både funksjonelle og kritiske tryggleiksoppdateringar. Til og med ein gamal Apple iPhone 5S frå hausten 2013 fekk ei tryggleiksoppdatering i 2022. Vis meg den Android-baserte telefonen eller nettbrettet som får tryggleiksoppdateringar 9 år etter dei vart lanserte.

Tilbake til MacBook. Det meste av Apple-produkt er kostbare. Når basismodellar startar over kr 10.000, byrjar det å «skrubbe» for meg. Å gjere det rette valet blir viktig. Eg har sett tallause testar og vurderingar på Youtube. Nokon få meiner ein må satse på 16 GB internminne/ram, medan andre seier at ein treng ikkje meir enn 8 GB sidan MacOS er så godt optimalisert. Eg brukar PCar tungt og basert på eiga erfaring er 16 GB minimum.

Etter eit par rundar med meg sjølv enda eg opp med å gå for ei maskin med 16 GB internminne. Eg har lagt ved eit skjermskot av Aktivitetsmonitor. Om de ser på minne i bruk, ser de at eg passerer 8 GB med god margin. Kva gjer eg? Jau, eg sit og skriv dette, har 8 faner oppe i Firefox, har Gimp med Rosetta 2 (kodeomsetting frå Intel til Arm) aktivt og ser på video frå Youtube i eit hjørna av skjermen. Eg vil definere dette som rimeleg lett bruk. Konklusjonen min er at 16 GB er minimum, ikkje kjøp basismodellane til Apple (Air og MacBook Pro 13). Vær budd på å legge ut kr 20.000+ for ein MacBook.

Tur: Friksdalseggi

Arild BjørkKommenter innlegget

Friksdalseggi, med høgaste punkt på 1455 moh, skiljer Huksdalen frå Friksdalen og Vogga, inste del av Friksdalen. Turen forutset at du kjem deg inn i Huksdalen, fram til parkeringa under Nyastølen. Frå parkeringa følgjer du traktorvegen fram til Stavsete.

Eg har berre fått gjort eit par turar for å finne ein god måte å kome seg opp. I bilete til høgre ser du eit utsnitt frå Google Maps. Heilt til høgre har du Kjeringafjell, i midten Kaldekletten og til venstre, med den gule streken, ser du Svinadalseggi som endar ut i Friksdalseggi.

Etter eit par forsøk frå Svinadalen, mellom Kaldekletten og Svinadalseggi, har eg kome til at den beste måten å koma seg opp på Friksdalseggi er å gå opp i Fossadalen. Forutsetninga for å lykkast er låg vassføring i Stavseta og elva frå Fossadalen. Dette er ikkje ein tur du går i vårløysinga om du vil halde beina tørre.

Frå Stavsete går du 2/3 av distansen til Stavatjørni. Når du har passert punktet der elva frå Fossadalen kjem saman med Stavseta, går du ned til elva Stavseta. Med låg vassføring kan du gå på steinar over. Deretter går du i retning av elva frå Fossadalen og finn stadar å krysse ved å gå på steinar. Etter kryssinga følgjer ei jamn stigning oppover Fossadalen før du gir deg i kast med Svinadalseggi. I starten er det litt myr, men etter kvart går det over til gras og lyng. Innimellom vil du treffe på sauetrakk, men hald fokuset på Svinadalseggi.

Oppe på Svinadalseggi er det berre å følgje gras og lyng-områder til du nærmar deg sørlege delen av Friksdaleggi på 1344 moh. Ta ein tur til varden og kik heimover Friksdalen før du snur nasen nordover og går fram til det høgaste punktet på Friksdaleggi på 1455 moh. Siste del av turen går i eit steinlandskap. Vel framme kan du sitje deg ned å kike nordover på Skarholten samt Voggebreen. Vil du fram dit, er det berre å følgje nasen vidare.

Sidan det berre har vorte turar for å finne alterantive ruter, har eg til gode å fotografere eller spele inn video av turen. Det får vente til 2023. Inntil vidare får de nyte eit par smakebitar frå Friksdalseggi (1455 moh).

Skarholten og Voggebreen frå Friksdalseggi
Voggebreen

PS! Voggebreen er på kraftig retrett. Ta turen før han er borte

«El-gate»

Arild BjørkKommenter innlegget

Tidleg i dette tusentalet skulle ein gå for diesel, sidan bilane utnyttar drivstoffet betre og brukar mindre per mil, som medfører lågare CO2-utslepp. Spolar vi tilbake til 2015 fekk vi dieselgate. Volkswagen vart ferska med spesialtilpassing av software som slo inn når bilen sto i testbenk. Utslepp av partiklar og Nox etter landevegen var vesentleg høgare. Etter den tid har diesel vore uglesett.

Dei siste åra har elbilar vore vinnarane, men no er elbilen i ferd med å miste grepet. Er du i eit område med mange bomstasjonar som må passerast, kan ein elektrisk bil framleis forsvarast. Bur du ein plass der du sjelden brukar ferjer og/eller passerer bomstasjonar, bør du tenke deg om før du kjøper elektrisk bil.

Eg har teke utgangspunkt i ein rimeleg familiebil av typen Peugeot 2008 i prissjiktet kr 350 000 til 400 000:

  1. Elektrisk: Peugeot E-2008 GT med ein batteristorleik på 50 kwt og WLTP/rekkevidde på 320 km
  2. Bensin: Peugeot 2008 GT Pack 1,2 Puretech 155 hk med WLTP på 0,6 liter per mil
  3. Diesel: Peugeot 2008 GT 1,5 BlueHDI 130 hk med WLTP på 0,47 per mil

Eg har valt å ta for meg kraftigaste bensin- og dieselmodell. Dei bruker mest drivstoff. Under har eg rekna ut kostnad per mil gitt pris per liter/kwt. Reknearket legg eg ved her.

I dag nærmar hurtigladeprisane seg kr 10 per kwt. Fullada batteri vil gi ein drivstoffkostnad på kr 15,63 per mil. Bensin- og dieselprisen flyt ein plass mellom kr 20 til kr 25, alt etter kor du er i landet og om det er ein dag med rabattar. Legg ein til grunn kr 25, er kostnaden per mil for bensinversjon kr 15 per mil og dieselversjonen kr 11,75. Greier du å fylle tanken til kr 20 per liter er kostnaden per mil henhaldsvis kr 12 og kr 9,40.

Verre skal det bli for den elektriske bilen. Straumprisen vil auke og er stipulert til å nå kr 20 i løpet av vinteren. Du må kunne forvente opp mot kr 25 per kwt på ladestasjonane som vil kunne gi kr 39,06 per mil for den elektriske versjonen.

Bensin- og dieselprisen skal ned. Årsaka er den pågåande krigen. Ein må redusere inntektene til Russland for å strype finansieringa av krigsmaskineri mest mogleg. Eg forventar at det i løpet av relativt kort tid vil bli ein avtale med Iran som gjer at olje og gass frå Iran blir tilgengeleg på verdsmarkedet. Det vil køyre pumpeprisen nedover til gamle nivå, kanskje heilt ned mot kr 15.

Korleis dette vil påverke den elektriske prisen er usikkert. Sannsynleg vil straumprisen gå noko ned over tid, men hugs at det er mykje vanskelegare å frakte nedkjølt, flytande gass (LNG) kontra gass i røyrledning. Ein må ha fleire tankskip samt infrastruktur for tanking og tapping av desse, noko heilt anna enn den jamne flyten gjennom ein røyrgate. Å få etablert tilstrekkeleg infrastruktur og nok skip trur eg vil ta tid. Kostnaden med slik transport vil vere høgare.