No er det eit halvt år sidan eg tok steget bort frå Microsoft Windows. Ingen av mine private maskiner køyrer Windows. Det som fekk meg til å til å forlate Windows var Copilot på PC, men det var berre dråpen som fekk begeret til å renne over. Microsoft har lenge jobba med å flytte sin plattform frå ordinære kjøp til abonnement. Det er omtrent umogleg å installere Windows 11 i dag utan å bruke ein Microsoft-konto. I tillegg har vi all telemetrien/bruksdata som Windows sender til Microsoft, spesielt for private brukarar. Verksemder kan (tilsynelatande) avgrense denne.

Den politiske utviklinga i USA går raskt i ei skremande, men ikkje overraskande, retning. Vi veit kva slags moglegheiter USA har med tanke på overvaking. Snowden slapp den katten ut av sekken. Personvernet i amerikanske tenester har fleire gonger vorte vurdert under pari i Schrems-domane. Bakgrunnen for at personvernet i amerikanske tenester i dag vert sett som tilstrekkeleg heng på ei presidentordre frå Biden. Vi veit alle kva som skjer med presidentordrane som Biden gav, dei blir nulla ut. Eg ventar på dagen presidentordren blir riven sund, hittil må nokon ha gøymt ho godt.

Men det kan vere at han ikkje treng rive presidentordren sund, han har lagt ned tilsynsorganet «Privacy and Civil Liberties Oversight Board» (PCLOB). Alle medlemmer er sparka. Tilsynet sitt arbeid var/er å sikre at amerikanske etteretning ikkje har innsyn i persondata som vert overført mellom kontinenta når EU- og EØS-virksomheter nyttar amerikanske IT-leverandørar.

Med så godt som alle mennesker, verksemder og offentlege etatar på ein eller anna måte knytt til store amerikanske tenesteleverandørar, som Microsoft, Google, Amazon og/eller Apple, har USA store moglegheiter til å overvake heile – i det minste den vestlege – verda. Eg har ikkje den minste tvil om at dagens president og det lojale følgjet vil gjere dette til eit våpen eller pressmiddel alt etter korleis ein ser det. Vi får ikkje vite når dette skjer sidan ei slik ordre blir gitt med teieklausul. Det vil vere ulovleg og straffbart for tenesteleverandøren å opplyse kundane sine.

Det er viktigare enn nokon gong at dei som kan finn andre måtare å handsame sine personlege eller verksemddata og ikkje minst data i tenester dei leverer til innbyggarar og kundar. På same måte som vi/Europa må satse på å stå på eigne bein militært, må vi bruke det neste tiåret på sørge for at vi også blir digitalt uavhengig. Ut er Microsoft Azure, Amazon Web Services med meir. Tenestemarkedet er stort og kvifor skal ikkje norske/europeiske verksemder tene på det? For lenge har vi vore nonchalante og no må vi vere budd på å betale prisen for haldninga.

Kva gjer eg vidare?

Etter å ha fririve meg på PC er det neste store prosjektet å fririve meg på telefon. Det virkar som eit vanskelegare steg. Problemet er at Apple og Google sine løysingar er de facto standard. Android og iOS alltid vore knytt mot ein sentral aktør. I dag er mobilane ofte den einaste eininga ein har eller brukar aktivt. PCen ligg og samlar støv i skapet.

Eg ser etter alternativ for å fri meg frå Android og innlåsinga mot Google. Det første eg har gjort er å sørge for å slå av all type logging i tenestene til Google. Det neste er å få oversikt over alternativa med tanke på å kjøpe eller setje opp ein telefon som er DeGoogled. Utfordringa er at det kan skape problem for nokre type appar. Bank-appar har ofte ei restriktiv halding til OS dei kan køyre på, men eg tenkjer at eg får kryssa den bekken når eg kjem til han.

• Er du framleis godtruande og nonchalant?
• Kva gjer du eller vil du gjere?

Det siste kvartalet har eg testa ut nettlesarar for å erstatta Firefox, som har vorte vel stor og tung. Til og med på kraftige maskiner merkar ein at Firefox ikkje er eit «olja lyn». Eg hadde lenge ein favoritt i Vivaldi og var innom Opera. Kika på ei forgreining av Firefox som heiter Librewolf. Han skrudde ting litt for hardt til samt nytta Firefox sin infrastruktur. Ingen av nettlesarane scora topp på alt, men Brave gjekk av med sigeren samla sett.

Korkje Microsoft Edge eller Google Chrome er interassant sidan eg ønskjer å fri meg frå dei store og sentrale aktørane. Som nemnt har eg kasta Microsoft Windows ut av mine system. Windows Recall var dropen som fekk begeret mitt til å renne over.

Eg må legge til at det er mykje unødigt ein bakar inn i nettlesarane. Krypto er totalt uinteressant. Når det gjeld AI, er det nesten i same klasse. Etter 30 år på internett har eg opparbeidd meg god kompetanse på å stille søkemotorane dei rette kombinasjonane med ord og opsjonar. Det er betre at eg kan «språket» til søkemotorane enn at dei prøver å forstå mi ordlegging.

Eg har den siste månaden testa ut ulike nettlesarar til erstatning for Firefox, som har vorte for stor og treg. Var lenge gira på Vivaldi, men han fall gjennom med manglande evne til å bruke geolokalisering under Linux. Brave bommar på geolokalisering og plasserer meg i Gaupne når eg er på Hermansverk. Opera fungerer fint med unntak av eit par mindre ting.

Eg likar å ha program som tilbyr norsk grensenitt innstilt på norsk. I Linux-versjonen av Opera kan ein ikkje endre dette enkelt via innstillingane. Etter litt søking fann eg løysinga for Opera distribuert via snap til Ubuntu.

• Opne terminal
• Skriv cd /var/lib/snapd/desktop/applications
• Skriv sudo gnome-text-editor opera_opera.desktop
• Erstatt /snap/bin/opera med /snap/bin/opera --lang=nb
• Lagre fila

No vil nettlesaren Opera starte med norsk språk i brukargrensesnittet.

Oppdaga etter eit par omstartar at opera_opera.desktop blir erstatta med gamal versjon. Har ikkje greve djupare på den enn at eg kopierte opera_opera.desktop til opera_norsk.desktop. Eg hadde festa opera_opera.desktop til knapperaden og fekk då eit ekstra oppstartsikon i app-oversikta. Det som er festa til knappraden vert ikkje med i app-oversikta. Der finn du resten av appane. No starta eg Opera med den ekstra (opera_norsk.desktop) i app-oversikta, fjerna den gamle frå knappraden samt låste den nye til knappraden.

Dei siste månadane har eg følgt med på det som har skjedd i USA sine telenettverka. Kort fortalt har trusselaktørar greidd å skaffe seg tilgang via systemet via ei bakdør som politikarane for 30 år sidan påla ein å opprette for å gi politiet moglegheit til å avlytte. Problemet med bakdører er at det er ein sårbarheit som vil blir utnytta. Når no trusselaktøren er inne, har dei ikkje lenger kontroll og det er uvisst om dei greier å få dei ut og lukka systemet.

Politikarar har ofte dei beste intensjonar, men er grusomt naive. I dag arbeidar dei framleis med å undergrave tilliten til kommunikasjonstenester ved å bestemme at ein må ha bakdører i tenestene eller kryptering for å legge til rette for at politiet skal kunne få avlytte. Faneflagget i dag er ofte «tenk på barna». Alt tryggleik kan ofrast for å sikre ei sårbar gruppe. Vi ikkje må gløyme at verda stadig er i endring og stadig meir polarisert. Har ein først etablert ei moglegheit, kan bruken utvidast og, som vist i eksemplet over, utnyttast. Det er passande å minne om Martin Niemöller – First theu came for the socalist.

Om du vil kommunisere sikkert i dag, må ein unngå SMS/MMS eller store kommersielle tenester som er og kan bli underlagt pålegg som bryt med privat livets fred. Signal er (kanskje) det beste, men sikraste alternativ.

Signal conversations are always end-to-end encrypted, which means that they can only be read or heard by your intended recipients. Privacy isn’t an optional mode — it’s just the way that Signal works. Every message, every call, every time...

Kommunikasjon er sikra på einingen. Det du sender blir kryptert før avsending og først dekryptert hos mottakar. Ingen mellomledd har tilgang. Signal får innimellom forespurnadar frå politiet, som blir publisert på sidene deira. Her er det lite å hente for uvedkomande:

*No message content.
*Date and time a user registered.
*Last date of a user’s connectivity to the service.