Windows 11 krev konto knytt til Microsoft og stiller store krav til maskinvare. Eldre maskiner kan berre gløyme å oppgradere. Chromebooks krev Google-konto. Apple Macs krev Apple-konto. Vel og bra for mange, men sett i lys av det siste året med Schrems II og CSAM stussar eg på kvifor vi skal lenkje oss til dei amerikanske selskapa lenger.

I tillegg har vi opplevd vel 4 år der USA har sokke lenger ned i ville fantasiar og fascistiske tendensar. Tiltrua til demokratiet som styreform er dalande. Kva dei kan vere truande til framover er ope. Det er på tide å sjå seg om. Eg ønskjer no å sjå om eg kan leve med Linux. Eg har køyrt Ubuntu 20.04 vel 1 månad på ein berbar PC. Til det daglege arbeidet har alt fungert. Må sei at eg ikkje har sakna noko. Til og med AirPods Pro fungerer utan problem mot Ubuntu 20.04. Eg må legge til at eg ikkje er fersk på Linux. Dei første forsøka gjorde eg rundt tusenårsskiftet med RedHat. Ubuntu har eg følgt med sidan nett før dei slapp Ubuntu 6.06 tilbake i 2006. Eg kan ikkje ting på rams, men eitt eller to søk og eg har løysinga på det meste. Med andre ord har eg noko meir kjennskap til systemet enn ein ordinær Windows-brukar.

No har eg sett opp Ubuntu 20.04 på ein av SSDane på arbeidsstasjonen. Her er det snakk om 16 GB RAM, AMD Ryzen 7 3700X og Nvidia RTX2060 samt 1TB NVME SSD og 1TB SATA SSD. Drivarane til grafikkortet er på plass og eg har fått gjort nokre mindre justeringar av skrivebordet. Eg har lagt til ein ferskare versjon Wine (frå WineHQ) for å kunne nokre få Windows-program. Hittil er IrfanView og WebSite Watcher installert og fungerer. Ubuntu 20.04 har ein eldre versjon av LibreOffice som eg skifta ut med den stabile kanalen for LibreOffice. Videoverktøyet Shotcut er på plass og kan bruke NVENC på Nvidia RTX2060, nett som på Windows. Mi personlege sky – Syncthing – er sett opp. Spotify spelar Iron Maiden si siste plate i bakgrunnen. Eg skal setje opp rclone for å kunne synkronisere mot GoogleDrive, OneDrive og andre skytenester. Informasjon som må sikrast blir kryptert med Cryptomator før krypterte filene blir synkronisert. Som på Windows har eg sett opp Firefox nettlesar samt Thunderbird. Sistnemnde er kopla med e-post, kalendar og kontaktar mot min norske leverandør. Evolution skal til vurdering for ei erstatning av Thunderbird.

Eg kan framleis velje å starte Windows 10 når eg (om)startar maskina. Inntil vidare treng eg det berre i dei få periodane i løpet av året eg spelar på gamle Call of Duty-serien, spela som kom for snart 20 år sidan. Det kan gå rundt året mellom kvar gong eg spelar.

Skulle kople til mine Apple AirPods Pro Linux Mint (Ubuntu-basert), men dei ville ikkje. Det tok ikkje lang tid før eg fann løysinga. Du må opne Terminal:

• sudo xed /etc/bluetooth/main.conf
• Finn ControllerMode = dual
• Bytt det ut med ControllerMode = bredr
• Lagre fila
• sudo /etc/init.d/bluetooth restart

No kan du kople til dine Apple AirPods Pro.

Ein liten oppfølgjar til postinga i september om problema med ytinga eg hadde med ein 2 TB Seagate-disk i Windows. Eg har kjøpt inn ein rimeleg Intel NUC som er sett opp som ein openmediavault-server. I maskin har eg installert nemnde 2 TB-disken og sett opp openmediavault på ein 8 GB-partisjon. I tillegg har eg kopla til eit par eksterne USB 3.0-diskar eg har hatt liggande. All ledig plass intern og eksterne diskar er sett opp som ved hjelp av LVM for å få samla all ledig diskplass i ei eining.

Når eg dreiv å kopierte data til mitt nye oppsett, la eg merke til at det lugga voldsomt etter at den interne disken på 2 TB var fyllt opp. Problema starta når data byrja å straume til ein Seagate 3 TB USB 3.0-disk. Eg sjekka systemloggen på serveren og la merke til at det med få minuttars mellomrom kom slike meldingar:

Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.708372] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#29 uas_eh_abort_handler 0 uas-tag 10 inflight: CMD OUT
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.708400] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#29 CDB: Write(16) 8a 00 00 00 00 00 30 a2 a8 00 00 00 04 00 00 00
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.711949] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#28 uas_eh_abort_handler 0 uas-tag 9 inflight: CMD OUT
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.711973] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#28 CDB: Write(16) 8a 00 00 00 00 00 30 a2 a4 00 00 00 04 00 00 00
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.715481] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#27 uas_eh_abort_handler 0 uas-tag 8 inflight: CMD OUT
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.715506] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#27 CDB: Write(16) 8a 00 00 00 00 00 30 a2 a0 00 00 00 04 00 00 00
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.718968] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#26 uas_eh_abort_handler 0 uas-tag 7 inflight: CMD OUT
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.718991] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#26 CDB: Write(16) 8a 00 00 00 00 00 30 a2 9c 00 00 00 04 00 00 00
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.722455] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#25 uas_eh_abort_handler 0 uas-tag 6 inflight: CMD OUT
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.722477] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#25 CDB: Write(16) 8a 00 00 00 00 00 30 a2 98 00 00 00 04 00 00 00
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.725956] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#0 uas_eh_abort_handler 0 uas-tag 11 inflight: CMD OUT
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.725978] sd 2:0:0:0: [sdb] tag#0 CDB: Write(16) 8a 00 00 00 00 00 30 a2 ac 00 00 00 04 00 00 00
Dec 9 17:35:21 NUC kernel: [79979.752362] scsi host2: uas_eh_device_reset_handler start

Google er som vanleg min ven. Eg fann fort ut at dette var eit kjent problem med visse chipset som Seagate har nytta på sine USB 3.0-kabinett som husar diskane. OpenSuse og mange andre har ei grei skildring på korleis du kjem rundt dette problemet.

I mappa /etc/modprobe.d/ laga eg fila blacklist_uas.conf. I fila la eg inn options usb-storage quirks=0bc2:231a:u. Talkombinasjonen i blått er idVendor (Seagate RSS LLC) og idProduct (Expansion Portable). Du kan finne IDen ved å køyre lsusb -v | less. Endinga | less har eg lagt til for at du skal kunne trykke deg gjennom det som kjem frå kommandoen lsusb -v, som er side opp og side ned med informasjon frå alt som er relatert til USB. Til slutt køyrde eg initramfs -u og restarta maskina.

No har kopieringa stått på eit par timar, og systemloggen inneheld ikkje lenger meldingar som referert over. Endringa påverkar ikkje farten. I skrivande augeblikk ligg den på 102+ MB/sek og er dønn stabil.

Eg har dei siste åra følgt med på AMD og deira «comeback». Eg minnes storheitsdagane frå årtusenskiftet og framover til dei rota seg vekk i dårleg val som resulterte i dårleg yting i forhold til Intel. Med Ryzen, Threadripper og Epyc er dei på god veg tilbake til storheit. Intel har slite lenge med å forminske produksjonsprosessen frå 14 nanometer til 10 nanometer som gir meir plass til transistorar, betre yting og moglegheit for lågare straumforbruk. AMD har knekt nøtta og er nede på 7 nanometer med Ryzen 5/7 3xxx og Epyc. Det minner meg litt om tusenårsskiftet og «hengemyra» Intel hamna i med valet av Rambus-minne for Pentium 4.

Eg kjøpte meg ei rimeleg AMD Ryzen-maskin med AMD Ryzen 7 3700u for å sjå litt nærare på AMD-plattformen. Sidan grafikkdelen av prosessoren la beslag på 2 GB av dei installerte 8 GB, oppgraderte oppgraderte eg like greitt til 16 GB med ein gong. Eg testa tidlegare forskjell i yting på min stasjonere med Intel Core i7-7700 mellom Windows og Linux. Her er resultata med AMD Ryzen 7 3700u. Legg merke til at dei 3 første testane er køyrt med 8 GB minne installert, medan resten er køyrt med 16 GB:

Dato	Test	Platform	RAM	Single	Multi
Aug 09, 2019	10	Windows	2 x 8 GB	4 113	11 306
Aug 09, 2019	9	Windows	2 x 8 GB	3 981	11 449
Aug 03, 2019	8	Windows	2 x 8 GB	4 000	11 395
Aug 03, 2019	7	Windows	2 x 8 GB	4 025	11 249
Aug 03, 2019	6	Windows	2 x 8 GB	4 010	11 434
Aug 02, 2019	5	Linux	2 x 8 GB	4 620	13 681
Aug 02, 2019	4	Linux	2 x 8 GB	4 618	13 600
Jul 26, 2019	3	Windows	2 x 4 GB	3 990	11 068
Jul 26, 2019	2	Windows	2 x 4 GB	4 008	11 060
Jul 26, 2019	1	Windows	2 x 4 GB	3 902	11 020

Platform	RAM	Single	Multi	Forskjell
Windows	2 x 4 GB	3 967	11 049	16,45 %	23,45 %
Windows	2 x 8 GB	4 026	11 367	14,73 %	20,01 %
Linux	2 x 8 GB	4 619	13 641	Best yting

AMD Ryzen yter 15 til 20% betre i Linux (Xubuntu 19.04) kontra Windows 10.

I forrige test nytta eg gamal maskinvare. Eg tenkte det denne gong var greit å få testa nyare og kraftigare maskinvare. Min stasjonere arbeidsstasjon kjøpt for 2 år sidan har som prosessoren Intel Core 7-7700 og 16 GB minne. Eg valde å nytte ein nyare variant for Linux denne gong, Xubuntu 19.04 kontra 18.04 forrige test. Linux vart køyrt i minne frå USB minnepinne. Windows 10 er installert på PC. Testprogrammet Geekbench vart oppdatert til versjon 4.4.0.

Dei første testane viste at Windows 10 scora ein del lågare enn eg forventa. Eg starta om maskina, pausa både OneDrive og antivirus og såg eit byks på mellom 1000 og 2000 poeng eller 5-10% i multi core (fleirkjerne). Ved den endelege testinga i Windows 10 pausa eg OneDrive og antivirus. Deretter gjekk eg gjennom alle tenestene som køyrer i bakgrunn i Windows og slo av fleire, mellom anna Windows Search Indexer som går i bakgrunn og indekserer filer. Kort sagt Windows 10 er spesialtilpassa testen. Xubuntu 19.04 vart laste ned frå xubuntu.org og køyrt i minne utan noko spesialtilpassingar.

Resultatet baserer seg på snittet av 4 køyringar under Windows 10 og 3 i Xubuntu 19.04. Tabellen viser kor mykje betre eller dårlegare Linux er i forhold til Windows 10:

	Windows	Linux
	Single Core	Crypto	Integer	Float. P.	Memory	Multi Core	Crypto	Integer	Float. P.	Memory
Poeng	370,25	-138,5	590,833	527,667	-229,333	1441	-39,417	1878,92	2061,33	-104,583
Prosent	7,05 %	-2,86 %	11,09 %	10,36 %	-4,23 %	8,04 %	-0,25 %	8,66 %	9,99 %	-1,78 %

Som de ser kjem eg til mykje det same resultatet som i forrige test. Stussar i det minste på kvifor crypto og memory scorar dårlegare i Linux enn i Windows, når Linux leiar med rundt 10% i heil- og flyttalsoperasjonar.

Som nevnt over vart Windows 10 spesialtilpassa for testen. Tenester vart pausa og stoppa. Skilnaden ville vorte større.

Eg har dei siste dagane sett på ytinga som Apple Macbook Pro 13 tommar (2019) i f. eks. Geekbench 4. Nivået er ikkje langt unna min Intel Core i7-7700 i ein Lenovo Y720 Cube. Mange hevdar at OS X er meir optimalisert enn Windows sidan Apple har full kontroll på maskin- og programvaren. OS X er ein Unix-variant, Linux same utspring. Er det noko vesentleg å tene på å skifte over til Linux for meg?

Til testen min nytta eg to identiske maskiner av typen Lenovo X230 med Intel Core i5-3210m, 8 GB internminne og 256 GB SSD-lagring. Den eine køyrer oppdatert Windows 10 og den andre oppdatert Xubuntu 18.04 (Linux). Før siste testrunde oppdaterte eg BIOS/firmware på begge maskinene til siste versjon. Testar før og etter synte at omkoding av video under Windows 10 tener 2 til 3 prosentpoeng. Med eldre BIOSar var Windows-maskina nesten 9% tregare mot 6% med siste BIOS-versjon.

Omkoding av video

Eg nytta ei 4k, H264-koda videofil av Shotcut til Youtube-standard. I Handbrake 1.2.2 var denne omkoda til full HD med innstillinga Super HQ 1080p30 Surround. Testen var køyrt 3 gonger på kvar maskin og snittet vart:

Windows: 45 minutt 10 sekund
Linux  : 42 minutt 34 sekund

Linux var 2 minutt og 36 sekund raskare enn Windows 10. Omrekna i prosent utgjer det 6% favør til Linux.

Geekbench 4

	Single Core	Crypto	Integer	Float. P.	Memory	Multi Core	Crypto	Integer	Float. P.	Memory
Poeng	278,2	99,4	450,8	199	54,2	415,6	377,8	608,2	392	26,2
Prosent	9,00 %	3,68 %	14,68 %	7,10 %	1,48 %	7,03 %	7,42 %	8,97 %	6,64 %	0,63 %

Tabellen viser kor mykje Linux var betre enn Windows 10. Hovedkategoriane er ein enkelt kjerne (Single Core) eller fleire kjerner (Multi Core). Tala etter dei utheva er delkategoriane. Geekbench 4 er ikkje langt frå resultatet i Handbrake med 7% kontra 6%.

Resultatet viser at det er ei viss forbetring med å velje Linux, men er det nok?

Om ei fil ikkje eksisterer på tre ulike stadar eksisterer ho ikkje!

Backup eller sikkerheitskopiering kan aldri undervurderast. Mykje blir i dag lagra i sky og ein kan velje å lite på skyleverandøren, men «shit happens» og full 100% tillit er kanskje ikkje lurt. Gjennom åra har eg samla mange minner og eg sikrar dei på mange måtar for best mogleg å ta vare på dei.

At eit platelager (hard disk), SSD eller anna lagringsmedie feiler er ikkje eit spørsmål om, men når det hender. Eg har kjennskap til ein hard disk som har teke kvelden. Prøver eg å koble han til utstyr ryk det frå kretskortet, ei klassisk kortslutning. Med mindre du er villig å betale fleire titusen kroner til eit firma som har ressursane til å hjelpe deg, er minna borte. Har du sikra dine minner?

Innanfor kortidsperspektive har eg satsa på eigen server for backupfiler. I løpet av åra har det samla seg opp diskar frå berbare maskiner som følge av utskiftin tilraskare medie (SSD). For nokre år sidan kjøpte eg ein billeg pakke med hovudkort, prosessor, ram/minne, kabinett som eg supplerte med eit trådlaust nettverkskort. Den første tida køyrde eg Ubuntu med Samba-filserver, men for omlag eitt år sidan bytte til Openmediavault, ein spesialisert med fouks på fil- og mediedeling. Eg har fyllt han opp 6 diskar og i underkant med 3 TB lagringsplass. Ved hjelp av Windows sikkerheitskopiering lagrar alle maskiner i huset kontinuerlig kopiar av filene til han.

PS! Dette vart nok litt komplisert for deg, eller? Du treng ikkje å gjere det meir komplisert enn at du kjøper og koplar ein ekstern hard disk til maskina for å lagre dine sikkerheitskopiar. For all del ikkje gløym å setje opp Windows sikkerheitskopiering!

Trådlause nettverkskort og Linux er alltid ei utfordring. Støtta for brikkesetta i dei er ikkje alltid den beste. Kjøpte eit lite Netgear A6100 på sal. I utgangspunktet skulle det brukast til å betre nettverksyting på ein berbar, men eg fall for freistinga til å teste det på ein tenar med Ubuntu 16.04 som køyrer mellom anna Minecraft-server samt er backup-lager for sikkerheitskopiering frå alle Windows-maskinene til meg og ungane.

Nettverkskortet er ikkje støtta direkte i Ubuntu 16.04, men det fins ein modul som ein kan kompilere og legge til og då fungerer det fint. Oppskrifta finn ein på internett her.

Problemet er at etterkvart som det kjem oppdateringar av kjernen til Ubuntu 16.04, må modulen kompilerast til den nye kjernen. Når tenarmaskina står utan skjerm og tastatur med fjerninnlogging frå anna maskin, byr det på problem når nettverkstilkoplinga forsvinn. Eg kunne nok brukt ein del timar og kome opp med eit skript som sjekka om modulfila ligg i filstrukturen til den nye kjernen. Om ikkje kunne skriptet starta ei kompilering og installering. Inntil vidare får eg gjere det på ein manuell måte.

Eg loggar meg på maskina med ujamne mellomrom for sjekke oppdateringar og held auga med om det er kome eller kjem ny kjerne på plass utan at maskina har starte på nytt. Modulen 8812au.ko låg i /lib/modules/4.4.0-71-generic/kernel/drivers/net/wireless/. Med kjerne 4.4.0-72 kjem på plass, kunne eg kopiere 8812au.ko frå /lib/modules/4.4.0-71-generic/kernel/drivers/net/wireless/ til /lib/modules/4.4.0-72-generic/kernel/drivers/net/wireless/ og deretter køyre sudo depmod -a 4.4.0-72-generic.

Etter omstart vel maskina den nyaste linux-kjerenen, 4.4.0-72, og det trådlause nettverkskortet fungerte som før. Eg reknar med at det fungerer på alle 4.4.0-kjernane. Men om dei endrar til ein nyare 4.x-kjerne, tvilar eg på at det vil fungere.

Ingen av maskinene mine er state-of-the-art og siste modell. Eg har vore van med kabla nettverk på 1 Gb. Å flytte store filer har aldri bydd på problem. Dei siste åra har eg funne meg i meir «kummerlege» forhold. Med nettverkskort av rimelegast type har det ikkje vore mykje fart. Er eg heldig ligg overføringane av større filer på i overkant av 10 MB i sekundet.

Det trådlause nettet mitt er dimensjonert for mykje meir. Eg har alltid halde mine eigne ruterar. Den gamle standardruteren til Sognenett er «billig skrammel». Bak den har det først stått ein skikkeleg 802.11n-router med støtte for 2,4 og 5 ghz-bandet. Seinare er han skifta ut med D-Link DIR-880Lmed støtte for 802.11ac-standarden. Med lovnadar på 600 mbps på 2,4 ghz og 1300 mbps på 5 ghz skal det gå unna, men det hjelper ikkje med gamle trådlause nettverkskort. Her må ein ha ny dyre kort og du passerer lett kr 500 per maskin.

Ei utfordring er at eg har ein Minecraft-, Windows sikkerheitskopierings- og filserver ståande som køyrer Ubuntu. Det er ikkje alle produsentar av nettverkskort som tilbyr like god støtte for Linux som Windows. Det må det gjerast grundige undersøkingar før ein kjøper kort. For å sleppe den jobben, fall valet på TP-Link RE580D.

I utgangspunktet er TP-Link RE580D marknadsført som ein boks som kan utvida rekkevidda til ditt trådlause nett, men den kan brukast som trådlaust nettverkskort som du kan kopla til 5 maskiner til med kabel. Med same spesifikasjonar på den trådlause delen som D-Link DIR-880L er TP-Link RE580D ein perfekt match. Kopla til 5 ghz-nettet frå D-Link DIR-880L og med hastigheit på rundt 50 MB i sekundet frå Minecraft- og filserver blir saknet av kabla 1 Gb nettverk ikkje så stort lenger: